تأثیر کاربرد درازمدت مقادیر مختلف کمپوست زباله شهری غنی شده و غنی نشده بر عملکرد دانه و تجمع برخی عناصر غذایی در دو رقم برنج

آزمایش مزرعه ای حاضر به منظور تعیین تأثیر مصرف سه ساله کمپوست به صورت جداگانه و غنی شده با کودهای شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد و تجمع برخی عناصر غذایی در دو رقم برنج (طارم و شیرودی) در مزرعه ی تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1389 (سومین سال کاربرد) به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سطوح مختلف کود کمپوست زباله شهری به عنوان عامل اصلی و 2 رقم برنج (طارم و شیرودی) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. تیمارهای مورد استفاده عبارت بودند از: 1- شاهد (بدون مصرف هیچگونه کود کمپوست یا شیمیایی) 2- کود شیمیایی توصیه شده (بر اساس آزمون خاک شامل 150 کیلوگرم اوره در هکتار برای رقم شیرودی، 100 کیلوگرم اوره در هکتار برای رقم طارم، 100 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار برای هر دو رقم) 3- 15 تن کمپوست در هکتار 4- 15 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 25 درصد کود شیمیایی 5- 15 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی 6- 15 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 75 درصد کود شیمیایی 7- 30 تن کمپوست در هکتار 8- 30 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 25 درصد کود شیمیایی 9- 30 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی 10- 30 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 75 درصد کود شیمیایی 11- 45 تن کمپوست در هکتار 12 - 45 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 25 درصد کود شیمیایی 13- 45 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی 14- 45 تن کمپوست در هکتار غنی شده با 75 درصد کود شیمیایی. نتایج حاکی از معنی دار بودن اثر ساده عامل کودی و رقم و اثر متقابل آنها در بیشتر صفات در سطوح 5 و 1 درصد بود. به طوری که تیمار 45 تن کمپوست + 25 درصد کود شیمیایی در هکتار با وزن هزار دانه 96/26 گرم و 45 تن کمپوست + 75 درصد کود شیمیایی در هکتار با تعداد 169 دانه پر جزء تیمارهای برتر بودند. رقم طارم با 5800 کیلوگرم و رقم شیرودی با 8750 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در اثر تیمارهای 15 تن کمپوست در هکتار به همراه 50 و 75 درصد کود شیمیایی بیشترین عملکرد را داشتند. همچنین برهمکنش معنی داری بین تیمارهای کودی و ارقام در غلظت عناصر مس، آهن و منگنز در برگ پرچم مرحله گل دهی مشاهده شد. به طوری که غلظت مس و منگنز در برگ پرچم رقم طارم در اثر تیمار 45 تن کمپوست+ 75 درصد کود شیمیایی در هکتار به ترتیب 78 و 80 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت. کاربرد همین تیمار در رقم شیرودی غلظت مس را تا 4 برابر نسبت به شاهد افزایش داد. همچنین تیمار 30 تن کمپوست در هکتار +75 درصد کود شیمیایی غلظت منگنز در برگ پرچم رقم شیرودی را 50 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. واکنش رقم طارم در تجمع برخی عناصر میکرو در برگ پرچم در اثر کاربرد کمپوست زباله شهری غنی شده بیشتر از رقم شیرودی بود. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، کاربرد 15 تن کمپوست همراه با 75 درصد کود شیمیایی در هکتار مقدار نیتروژن و فسفر تجمعی در دانه نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 97 و 62 درصد بیشتر شد. همچنین در تیمار 15 تن کمپوست در هکتار مقدار پتاسیم تجمعی 70 درصد نسبت به شاهد و 11 درصد نسبت به تیمار کود شیمیایی افزایش نشان داد. غلظت مس در دانه رقم طارم در اثر تیمار 45 تن کمپوست +75 درصد کود شیمیایی در هکتار حدود 75 درصد نسبت به شاهد افزایش نشان داد. همچنین غلظت آهن در دانه رقم شیرودی در حالت غنی شده همین تیمار (77/72 میلی گرم در کیلوگرم) حدود 55 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داشت. در بین شاخص های رشدی، سرعت رشد محصول (cgr) در تاریخ های 30، 75 و 90 روز پس از نشاءکاری رقم شیرودی بهتر از رقم طارم بود. شاخص سطح برگ (lai) نیز در 45 روز پس از نشاءکاری در رقم طارم در اثر استفاده از 45 تن کمپوست در هکتار غنی شده (+ 75 درصد کود شیمیایی) بهتر از سایر تیمارها بود. در مجموع به نظر می رسد کمپوست زباله شهری ساده و غنی شده علاوه بر افزودن مقدار ماده آلی خاک سبب بهبود عملکرد و وضعیت تغذیه گیاه از نظر عناصر مس، روی، آهن، منگنز شده و بنابراین می توان از آنها با در نظر گرفتن احتیاط های زیست محیطی، در کشت برنج استفاده کرد. کلمات کلیدی: برنج، تجمع عناصر، عملکرد، کمپوست زباله شهری